Kuyruklu Yıldız Nedir?

OKUYANA HELAL OLSUN !!!

Yaklaşık 4.5 milyar yıl önce oluşan güneş sisteminin arda kalan gezgin buz kayalarıdır. Yörüngeleri, güneş sisteminin en soğuk ve karanlık köşelerinden, Güneş’in yakıcı sıcaklığına kadar uzanır. Güneş sisteminin iç (Güneş’e daha yakın) kısımlarında dolanırken, güneş ışınları kuyrukluyıldızın çekirdeğinin üstünde bulunan buzları buharlaştırırken küçük katı parçacıkları da ondan kopararak kuyruğunun Güneş’e göre zıt yönde oluşmasını sağlar. Kuyurkluyıldızların çoğu, Neptün gezegenin daha ötesinde bulunan Kuiper kuşağından ve Oort Bulutundan gelmektedir. Kuyurkluyıldızlar kısa ve uzun dönemli olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Kısa dönemli kuyurkluyıldızların yörünge dönemleri 200 yıldan kısa ve yörüngeleri Jüpiter tarafından kontrol edildiğinden Jüpiter Kuyrukluyıldız Ailesi olarak bilinirler. Kuiper kuşağından gelen bu kuyrukluyıldızlar Jüpiter’in yörüngesi ile kesiştikleri için, bu dev gezegenin çekim etkisine marzu kalırlar. Bu etki, zamanla kuyrukluyıldızın yörüngelesini değiştirerek bir süre sonra onun ya güneş sisteminin dışına fırlatılmasına ya da Jüpiter veya Güneş ile çarpışmasına neden olur. Kısa dönemlilere örnek olarak Halley (dönemi 76 yıl), Tempel-1 (5.5 yıl), Encke (3.3 yıl), Wild 2 (6.15 yıl) kuyrukluyıldızları verilebilir.

Uzun dönemli kuyurkluyıldızların yörünge dönemleri ise 200 yıldan daha uzundur ve bunlar Oort Bulutundan gelmektedirler. Bu türden kuyrukluyıldızlara örnek olarak Hale-Bopp kuyrukluyıldızı (4 000 yıl) verilebilir. Güneş sistemi içersinde bir bakıma bir dengenin (büyük kütlesi nedeniyle Jupiter’in bir kalkan görevini üstlenmiş) olduğunu söylemek mümkündür. Ancak bu, herhangi bir kuyrukluyıldızın veya onlardan daha büyük kütleli olan bir asteroidin (küçük gezegenin) örneğin dünyamıza hiç bir zaman çarpamayacağı anlamına gelmez. Bir gök cisminin (kuyrukluyıldız veya asteroid) Dünya’ya olan uzaklığı 7.480.000 km (veya 0.05 AB’dir, Dünya-Güneş arasındaki uzaklığına 1 astronomi birimi (AB) denir ve 1AB = 149.6 x 106 km) ve çapı 150 km’den daha büyük olduğu durumda Dünya’ya çarpma olasılığı yüksektir. Dünya’ya olan uzaklıkları dikkate alındığında asteroidlerin Dünya’ya çarpma olasılığı Kuyrukluyıldızlara nazaran daha fazladır. Potansiyel çarpma tehlikesi oluşturabilecek asteroidlerin bilinen sayısı bin civarındadır. Fakat onların bu varlığı Dünya’ya kesinlikle çarpacakları anlamına gelmez, sadece böyle bir tehtidin olasılığı söz konusudur. Bunun için gökbilimciler düzenli olarak bu cisimleri gözlemektedirler. Dünya’ya potansiyel olarak çarpabilecek cisimlerin çarpma olasılıkları Torino Ölçeği ile tanımlamaktadır. Böylece ilgili bir gök cismine Torino Ölçeği’nde (T.Ö) 0 ile 10 arasında bir sayı verilir. 0 cismin Dünya’ya çarpma olasılığının hiç olmadığını belirtirken 10 çarpışmanın kesin olduğu ve hatta genel bir iklim felaketine yol açacağını gösterir. Torino Ölçeği; beyaz, yeşil, sarı, turuncu ve kırmızı olmak üzere renklerle ölçeklendirilir. Her bir rengin kendine özgü anlamı vardır. Beyaz: T.Ö = 0, “Çarpışma yok”, Dünya’ya hiçbir tehlikesi olmayan veya dünya atmosferinde yok olacak olanlar. Yeşil: T.Ö = 1, “normal”, Dünya’ya yaklaşabilecek fakat boyutları çok küçük olan gök cisimleridir, yani ciddi bir tehdit oluşturmayanlar. Sarı: T.Ö = 2, 3 ve 4, “Dikkate değer”, Dünya ile çarpışma olasılıkları birkaç yüzyıl içinde yüksek olan gök cisimleridir. Turuncu: T.Ö = 5, 6 ve 7, “Tehdit oluşturur”, boyutları yerel veya küresel yıkım oluşturabilecek kadar büyük olan cismlerdir. Kırmızı: T.Ö = 8, 9 ve 10, “Kesin Çarpışma” olacağı ve yerel ve bölgesel yıkıma ek olarak küresel iklim değişimine neden olacak cisimlere karşılık gelmektedir. Şekil 3’te Dünya’ya çarpma olasılığı cismin kinetik enerjisine (1 MT = 4.3 x 1015 J’le karşılık gemektedir) göre verilmiştir. Y-ekseninde sözkonusu cisimlerin boyutları da belirtilmiştir. Tablo 1’de ise en yakın tarihli Torino ölçeği 2 olan ve 2102 yılında Dünya ile çarpışma olasılığı yüksek olan VD17 asteroidine ilişkin bilgiler de yer almakatadır.73P/Schwassmann-Wachmann 3 (SW-3) Kuyrukluyıldızı 2 Mayıs 1930 yılında Friedrich Carl Arnold Schwassmann ve Arno Arthur Wachmann taraflarından keşfedilmiş olan 73P/Schwassmann-Wachmann 3 (SW-3) kuyrukluyıldızı, Güneş etrafında eliptik bir yörüngede 5.4 yılda bir tam dolanımını gerçekleşriren Jüpiter Kuyrukluyıldız Ailesinin bir üyesidir. Fotoğrafik gözlem yöntemiyle keşfedilen SW-3’ün parlıklığı 9.5 kadir (kadir: parlaklık birimi) olarak belirlenmiştir (gece gökyüzündegördüğümüz en parlak yıldızların parlaklık değeri 1 ile gösterilirse daha sönük olanlar için budeğer büyür. İnsan gözünün algılayabileceği en sönük yıldızın parlaklığı 6cı kadir dir). 31Mayıs 1930 tarihinde Dünya’ya 9.240.000 km uzaklıktan geçtiğinde parlaklığı 6 ile 7 kadirarasında ölçülmüştür.1995 yılında gökyüzünde, çıplak gözün çok sönük bir yıldızı görebileceği kadar sönükbir kuyrukluyıldızın olduğu görüldü. Bunun yeni bir kuyrukluyıldız olduğu düşünülmesinerağmen aslında O yeni bir keşif değildi. O gerçekte Schwassmann-Wachmann 3’ün takendisiydi. SW-3 Dünya’ya yakın olmamasına rağmen (196 milyon km uzaklıkta iken) bukadar parlak olması beklenmiyordu. Çünkü 12 kadir parlaklığında, çıplak gözlegörülemeyecek kadar sönük olması gerekirdi. Fakat SW-3 kuyurkluyıldızı ordaydı veparlaklığı 1000’lerce kat artmıştı! Bu parlaklık artışının nedeni üzerinde yapılan çalışmalarSW-3’ün parçalandığını ortaya koydu. Bu yüksek parlaklık artışı anında 3 parçaya ayrılmıştıve daha sonra ise ikisinin tekrar parçalanması ile toplam 5 farklı parçaya ayrıldığı gözlendi.2001 yılında SW-3 tekrar gökyüzünde görüldüğünde sadece C (en büyüğü), B ve E parçalarıgörülebildi, ilave bir parçalanmanın varlığı belirlenemedi.İçinde bulunduğumuz yıl SW-3, Güneş’e ve dolayısıyla Dünya’ya en yakın konumdangeçecek. Mart ayında yapılan gözlemler 7 parça olduğunu gösterdi. Nisan ayında ise Bparçacığı parlaklığını artırarak 6 parçaya bölünmüş ve daha sonra tekrardan parçacıklaraayrıldığı görüldü. Şimdi ise yaklaşık 58 parçaya ayrılmış ve parçacıkların çoğu iri-kayaboyutunda küçük parçacıklardan oluşmaktadır. Yani bu kuyrukluyıldız bir bakıma minikkuyrukluyıldızgrubu oluşturmuştur! 11 Mayıs’ta C parçası Dünya’ya en yakın konumdaolarak 12 milyon km uzaklıkta bulundu ve kuzey-doğu ufkunda bulunan Cygnus (Kuğu)takımyıldızında gece 10:30 civarında doğdu. B parçası ise 14 Mayıs tarihinde 10 milyon kmkadar yaklaştı son 20 yılın Dünya’ya en fazla yaklaşabilen kuyrukluyıldızı oldu. Bu uzaklıkDünya-Ay arası mesafenin 26 katı olmasına karşın gezegenimiz için hiçbir tehdit oluşturmadıTablo 2’de SW-3’ün Dünya’ya yaklaşan parçacıklarının ismi, yakınlaşma tarihi, uzaklığı vegöreli hızları verilmiştir. 6 Haziran’da ise Güneş’e en yakın konuma ulaşacaktır. Dünya’nınGüneş etrafındaki yörüngesi 31 Mayıs 2022 tarihinde SW-3’ün yörüngesi ile kesişeceğindengökyüzünde meteor yağmuru olması beklenmektedir.SW-3 Benzeri Parçalanan KuyurukluyıldızlarSW-3, güneş sisteminde ilk kez parçalara ayrılan kuyurkluyıldız değildir. Bundan önce1993-1994 yılları arasında Shoemaker-Levy 9 kuyrukluyıldızı 22 parçaya ayrılıp Jüpiter’eçaparak yok olmuştur. Linear 2 kuyrukluyıldızı ise Temmuz 2000 yılında Güneş tarafındanyutulmadan önce parçalara ayrılmıştır. 1826 yılında keşfedilen Beila kuyurkyıldızının ikiparçaya ayrılmış olduğu belirlenmiş fakat 1852 yılından sonra bir daha görülmemiştir. 1872yılında gökyüzünde muhteşem bir meteor gösteresi sunmuş ve daha sonraki yıllarda bunun daetkisi azalmıştır. Tüm parçalanan kuyrukluyıldızlar bu kadar şansız değildir. 1996 yılındakeşfedilen Hyakutake kuyrukluyıldızın çekirdeğinden kopmuş olan parçacıkları halen dahagörülebilinmektedir. 4 Temmuz 2005 tarihinde ilk kez bilim insanları Tempel-1kuyrukluyıldızını bombalayarak üstünde krater oluşturdu. Dağılan parçacıklar vekuyrukluyıldızın kendisinin gözlemleri ile hem yapısını, hem de güneş sisteminin ilk oluşummaddesini inceliyorlar. Diğer taraftan böyle bir gök cisminin savuşturulmasının ilk denemeside yapılmış oldu.Doç. Dr. Berahitdin Albayrak, Araş. Gör. Aslı ElmaslıAnkara Üniversitesi Rasathanesi, 06837, Ahlatlıbel, Ankara